O PASATEMPO DE BETANZOS

Obra de indianos ricos, os irmáns García Naveira, o parque betanceiro é un curioso exemplo do intento de conxurar con obras benéficas as dificultades no acceso aos servizos sanitarios, educativos e culturais na terra natal. Por separado estes emigrantes retornados de Arxentina sufragaron a creación das Escolas Municipais, un Sanatorio, a Casa do Pobo, un refuxio para nenos e entre os dous mantiveron o padroado Benéfico-Docente que constaba dun asilo e dunha escola. Pero o Pasatempo é a obra que colocou esteticamente a vila medieval no século XX aínda que caese na pretenciosidad kitsch xa perdoada pola historia. A definición que mellor lle cadra é a de parque enciclopédico con fins didácticos, achegada por outro fillo da emigración arxentina, Luís Seoane.

Situado nos arredores de Betanzos, dos 90.000 m2 con que contaba orixinalmente o xardín do Pasatempo propiamente devandito consérvase unha décima parte tras a longa ruína da posguerra. Comezou a execución no ano 1893 e deu traballo a uns douscentos empregados nunha época de forte recesión económica que só abría as portas a máis emigración. Ademais o pago das entradas ía destinado ao mantemento do asilo, e tiña especialmente abertas pórtalas aos escolares. Era un museo lúdico ao aire libre de coñecementos variados mediante a representación das novidades tecnolóxicas do momento e dun mundo que coas posibilidades das viaxes empezaba a facerse pequeno.

A lista do que aínda podemos ver na sección coñecida popularmente como as covas fala por si mesma da súa miscelánea reprodución en cemento, un material absolutamente novo naqueles momentos. Comezamos polo que máis chama a atención que é, ademais das grutas e pasadizos subterráneos, o estanque do Retiro. Seguimos polos murais policromados que reproducen medios de transporte como o aeroplano, o dirigible, o funicular, mapas da canle de Ges, un mergullador escafandrista, a pirámide de Keops no testemuño dunha xira por Exipto, o mural España monárquica e as súas 18 Fillas Republicanas, a homenaxe a Arxentina, os reloxos cos fusos horarios mundiais, a mesquita de Mohamed Alí, elementos da mitoloxía, animais exóticos como un hipopótamo, un elefante, un xigantesco león... E no nivel superior, en fase de rehabilitación pero con espléndidas vistas, situábase o xardín botánico con especies dos cinco continentes.

O novo Pasatempo, que ocupa o nivel inferior do cal apenas se puido recuperar nada, é un parque moderno que serve de agradable espazo de esparexemento non exento totalmente de atractivos como o labirinto de túas, o auditorio ao aire libre, recinto infantil... O proxecto de unilo mediante unha pasarela co centro da cidade quedou inconcluso e deberá ser abordado con novas fórmulas que escorrenten as malezas do pasado.